آثار دنیوی شکر در گفت و گو با حجت الاسلام محسن قرائتی

گاهی نگاه به آسمان کن !

در همهمه بی‌قراری‌ها، طمع ورزی‌ها و زمین گشتن‌ها، چرخشی ۹۰ درجه‌ای از روبه‌رو به سمت بالا، افقی زیبا را برابر شما می‌نهد؛ افقی آرامش بخش و اسرار آمیز، که رموز آن را تنها تو می‌فهمی ‌و او؛ گاهی به آسمان نگاه کن! در این مصاحبه دربارۀ مختصات زندگی شاکرانه، آثار اجتماعی، فردی، اخلاقی و اقتصادی شکر در زندگی، با حجت الاسلام محسن قرائتی گفت و شنودی کوتاه داشته‌ایم.

به نظر شما در زندگی روزمرۀ کسی که شکرگزار است با زندگی کسی که نسبت به شکر نعمت‌ها آن طور که باید و شاید اهمیت نمی‌دهد، چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟

شکر باعث می‌شود که انسان به منعم حقیقی یعنی خدا معرفت پیدا کند و به این نقطه برسد که همه نعمت‌ها از طرف خداست و نه ازطرف بندگان خدا؛ شکر کردن باعث این می‌شود که شکرگزار درون قلبش سبک شود گاهی اوقات کسی نسبت به من و شما لطفی می‌کند و ما در برابر لطف آن کس از او تشکر می‌کنیم و به دلیل تشکری که انجام می‌دهیم احساس سبکی و راحتی می‌کنیم در مورد شکر در برابر پروردگار هم اوضاع به همین شکل است. دلی که سبک شد زود قانع می‌شود و به دنبال آرزوهای دور و دراز و نداشته‌ها یا نمی‌رود یا کمتر می‌رود. کسی که شاکر خداست نعمت را از طرف خدا یک نوع هدیه می‌داند بنابراین در برابر هدیه‌ای که گرفته تشکر می‌کند. معروف است که می‌گویند دندان اسب پیشکشی را نمی‌شمارند. ما هم در برابر نعمت‌هایی که خدا به ما داده باید همین طور باشیم بعضی‌ها هستند متاسفانه مدام غر می‌زنند که چرا مثلا شکل صورتشان این طوری است اما یکبار هم که شده نمی‌آیند و به خاطر چشمی‌که خدا به آنها داده تا زیبایی‌ها را ببینند شکر کنند. به خاطر گوشی که خدا به آنها داده، شکر کنند. همین جا بد نیست این نکته را هم بگوییم که بعضی‌ها خیلی اوقات نیمه خالی لیوان را می‌بینند و از نیمه پر آن غافل‌اند به عبارت دیگر شکر نعمت‌هایی را که دارند انجام نمی‌دهند بلکه در برابر آن چیزهایی که ندارند غصه می‌خورند و اعتراض می‌کنند.

   

عده‌ای ممکن است تصور کنند که شکر نعمت فقط آثار اخروی دارد و ما در این دنیا، آثاری برای آن نمی‌توانیم در نظر بگیریم؛ نظر شما در این باره چیست؟ 

همه ما بسیار شنیده‌ایم که شکر نعمت، نعمتت افزون کند؛ واقع قضیه هم همین است شکر نعمت منجر به فراوانی نعمت می‌شود یعنی بر نعمتی که داریم، نعمت دیگری افزوده می‌شود. یکی از مهم‌ترین آثار شکر که در همین زندگی دنیوی انسان می‌تواند با چشم خودش مشاهده کند، توفیقی‌ست که انسان شاکر جهت کسب فضائل اخلاقی و دوری از زشتیها نصیبش می‌شود یعنی انسان با شکر نعمت‌های الهی پنجره‌های اخلاقی برایش باز می‌شود و امور به شکلی رقم می‌خورد که پلیدی‌ها بر سر راه او قرار نمی‌گیرد. یکی از مصادیق این پلیدی‌ها و زشتی‌ها، بلایا هستند؛ کسی که شکرگزار است بلا‌های مختلف بر سر راهش در زندگی کنار می‌روند این طور می‌شود گفت که خداوند هوای بنده شاکرش را در دنیا دارد تا بلای آن چنانی سرش نیاید. یکی دیگر از آثار شکر در زندگی ما که اتفاقا معمولا کمتر به چشم هم می‌آید اما فایده مهمی‌است، دوام نعمت‌ها است با این توضیح که شکر نعمت، نتیجه‌اش این می‌شود که آن نعمت در اختیار ما باقی بماند و از کف ما نرود. گاهی اوقات کسی لطفی را به ما می‌کند و در مقابل ما بی تفاوت در برابر آن لطف می‌شویم در این حالت آن فرد به این سمت گرایش پیدا می‌کند که آن لطف را از ما بگیرد چون عکس العمل مناسبی را از ما دریافت نکرد در مورد نعمت‌ها هم همین طور است.

 

شکر کردن چه تاثیری بر سبک زندگی دینی می‌تواند داشته باشد ؟

کسی که شکرگزار خداست بر ایمانش روزبه‌روز افزوده می‌شود چون مدام در برابر پروردگار نعمت‌گستر خودش را در عین حالی که کوچک می‌کند، عزیز هم می‌کند خدا دوست دارد بنده در برابرش اظهار کوچکی کند  و از بزرگی او صحبت شود خداوند به این بندگان توفیق عبادت بیشتر می‌دهد. از طرف دیگر کسی که شکرگزار باشد ثروتمندترین آدم روی کره زمین است چون آدم قانعی است؛ چون به آن چیزی که خدا به او داده است راضی است. امام علی(ع) می‌فرماید: «قناعت گنجی است که هیچ وقت تمامی‌ندارد.» دور و بر خودمان بعضا آدم‌هایی را می‌بینیم که وضع مالی‌شان خوب است اما مدام می‌نالند و محتاج می‌شوند علتش معلوم است این آدم‌ها، آدم قانع و شاکری نیستند.

 

آثار اجتماعی شکر در جامعه چیست؟

شکر یک نوع عبادت است برخی عبادت‌ها توصیه شده است که در جمع مومنان و به صورت گروهی انجام شود بهتر است؛ بعضی از نعمت‌ها فردی‌اند وبعضی از نعمت‌ها جمعی و عمومی‌ هستند؛ مثلا افراد دارای نعمت سلامتی‌اند و می‌توانند شکر را به صورت انفرادی انجام دهند، در مقابل نعمت‌هایی مثل حکومت اسلامی ‌در جامعه برقرار است و یا اینکه نیروی انتظامی ‌جامعه را از شر مجرمان مصون نگه می‌دارد و یا شهرداری بزرگراه خوبی را برای عموم افتتاح می‌کند اینها نعمت‌های عمومی ‌و جمعی هستند که علاوه بر این که افراد به صورت انفرادی می‌توانند شکرگزار بانی این نعمت‌ها باشند می‌توانند به صورت گروهی نیز مراتب تشکر خود را به عمل آورند؛ ترویج روحیه شکر در جامعه موجب همدلی و هم بستگی بیشتر میان شهروندان می‌شود و از شکل‌گیری امواج نارضایتی اجتماعی جلوگیری می‌کند. در کنار شکر، گاهی ممکن است انتقاداتی هم صورت گیرد که در حقیقت با هدف رفع مشکلات بیان می‌شود و غرض خاصی پشت سرش نیست. اگر افراد به تقویت روحیة شکرگزاری در خودشان بپردازند، یعنی در برابر خدمت دیگران از آنان سپاس‌گزاری کنند، دل‌ها به یکدیگر نزدیک می‌شود و افراد  بیشتر تشویق به خدمت‌رسانی  نسبت به هم می‌شوند. کسی که شکرگزار خداست، فرهنگ شکر در او نهادینه می‌شود چنین انسانی در برابر اطرافیانش هم در قبال خدماتی که به او می‌دهند شاکر می‌شود در این حالت فضای همدلی و همکاری به جای فضای تنش‌زا و استرس آور به وجود می‌آید و بازده کاری افراد بالا می‌رود. 

 

شکر کردن چه تاثیری بر اخلاق فردی ارتباط با دیگران دارد؟

شکرگزاری باعث می‌شود تا حد زیادی انسان بر روی پای خودش بایستد و امور خود را مستقیما خودش انجام دهد و کمتر وابسته به دیگران شود و توقعش از افراد بالا نرود، برخی افراد مدام در جامعه طلبکارند؛ به وضعشان که نگاه می‌کنیم می‌بینیم همیشه شاکی‌اند و از زمین و زمان می‌نالند در مقابل افرادی که فرهنگ شکر را به خوبی می‌شناسند، انسان‌هایی مسئولیت پذیرند. اگر افراد در جامعه‌ای شکرگزار باشند نیازها به تعادل می‌رسند و اقتصاد جامعه به سمت استقلال و شکوفایی پیش می‌رود چون افراد با رضایت و قناعت معیشت خود را تنظیم می‌کنند. 

 

در انتها اگر نکته خاصی در رابطه با موضوع مورد بحث دارید بفرمایید.

 قرآن در آیه ۱۲۱ سوره نحل درباره حضرت ابراهیم(ع) مى‏فرماید: «شاکراً لانعمه و هداه الى صراط مستقیم»؛ یعنی چون حضرت ابراهیم(ع) نسبت به نعمت‏هاى الهى شکرگزار بود و در این راه ایستادگى کرد و از مشرکان اعراض نمود، خداوند او را به عنوان رسول خویش برگزید و به راه راست هدایت کرد. بنابراین شکر در دنیا به انسان عزت و جایگاه می‌دهد و موجب هدایت او می‌شود؛ برای اینکه در‌های رحمت‌های الهی در برابر ما باز شود اول باید شکرگزاری کنیم تا زمینه دریافت نعمت‌های بیشتر را مهیا کنیم.